Rozwiązwanie problemów jako kompetencja/umiejętność przekrojowa
Kompetencje/umiejętności przekrojowe (inaczej transferowalne) to zdolności wykorzystywane w różnych obszarach ludzkiej aktywności. Jedną z tych zdolności jest rozwiązywanie problemów.
W katalogu kompetencji przekrojowych kluczowych dla zatrudnienia przygotowanym przez Partnerów projektu Erasmus+ KeySTART2Work rozwiązywanie problemów rozumiane jest jako:
- zdolność jednostki do angażowania się w procesy poznawcze w celu zrozumienia i rozwiązania sytuacji problemowych, w których metoda rozwiązania nie jest od razu oczywista. (OECD, 2010)
- rozwijanie zdolności analitycznych, aby móc oceniać informacje i sytuacje; rozbijanie ich na element kluczowe; rozważanie różnych dróg do rozwiązania problemu i decydowanie, która jest najodpowiedniejsza. Rozwiązywanie problemów obejmuje dostrzeganie długofalowych konsekwencji rozwiązań oraz badanie, wymyślanie, wdrażanie i ocenianie planu działań zmierzających do rozwiązania problemu (Brewer, 2013). [link]
W klasyfikacji zaproponowanej w dokumencie MEN z 2020 r. pt. Zintegrowana Strategia Umiejętności 2030 rozwiązywanie problemów (połączone z myśleniem krytycznym) to złożona umiejętność przekrojowa. Definiuje się ją jako gotowość do rozpatrywania w przemyślany sposób problemów i przedmiotów, które wchodzą w zakres doświadczenia; znajomość i umiejętność stosowania logicznych metod rozumowania i dociekania. [link]
Biorąc pod uwagę znaczenie kompetencji/umiejętności przekrojowej, jaką jest rozwiązywanie problemów, dla uczenia się nieformalnego i formalnego, przygotowywania się do wykonywania pracy zawodowej, budowania relacji społecznych czy wzmacniania własnego dobrostanu, zachęcamy do powszechniejszego i systematycznego rozpoznawania poziomu tej kompetencji/umiejętności u uczniów – dzieci i młodych dorosłych.
Zapraszamy do zapoznania się z przykładami narzędzi diagnostycznych pogrupowanych w trzy kategorie:
- narzędzia kreatywne,
- narzędzia głębokiego przetwarzania,
- narzędzia do kreatywnego rozwiązywania problemów.
Zestaw narzędzi diagnostycznych do badania zdolności twórczych
Twórcze rozwiązywanie problemów
Twórcze rozwiązywanie problemów jest procesem tworzenia nowego rozwiązania danego problemu. Proces ten cechuje:
- wysoka motywacja do rozwiązania problemu, ponieważ sytuacja związana z niewiedzą, niewygodą, sytuacja niepożądana będzie trwać dopóty, dopóki nie rozwiąże się problemu;
- potrzeba samodzielnego określenia i sprecyzowania celów;
- brak dostępnych informacji lub dysponowanie informacjami nieistotnymi, nieprawdziwymi, wprowadzającymi w błąd;
- brak zasad rozwiązywania problemu, na których można się oprzeć;
- wielość rozwiązań, przy czym żadne z nich nie jest lepsze od innych;
- niepewność czy rozwiązanie się sprawdzi i czy jest najlepsze z możliwych;
- doprowadzenie do poprawy danej sytuacji.
Osiem kroków twórczego rozwiązywania problemów
- Krok 1. Przyjmowanie nowych pomysłów (w tym, szukanie zalet w surowych pomysłach).
- Krok 2. Określanie istniejących możliwości rozwiązania problemu (w tym, skonstruowanie schematu możliwych rozwiązań).
- Krok 3. Uściślanie (w tym, szukanie nowych punktów widzenia).
- Krok 4. Udoskonalanie pomysłów (w tym, zapobieganie problemom).
- Krok 5. Podejmowanie działań (w tym, przerzucanie mostów między starym a nowym).
- Krok 6. Uruchamianie różnych sposobów myślenia (w tym, myślenie kategoriami wielkości).
- Krok 7. Ponowne rozważanie własnych celów (w tym, dążenie do idealnego rozwiązania).
- Krok 8. Właściwe rozumienie problemu (w tym, uczenie się ze zdobywanych doświadczeń).
